İMÂM MÜSLİM (204-261) Biyografi
Büyük imam, hafız, gerçek hüccet, Ebu Huseyin Müslim bin Haccac bin Müslim bin Verd bin Kevser, nesep olarak Kuşeyri, bölge olarak Nisaburlu, büyük hadis imamlarından olup “Sahih-i Müslim”in yazarıdır. Sika, hafız imam, musannif, fıkıh bilgini olan imam, Horasan’lıdır. İlim sahasına pek çok alim kazandıran Kuşeyr kabilesine mensuptur. Vatanı olan Nisabur Horasan bölgesinde güzellik ve çekiciliğiyle kendini diğer şehirlerden cazip hale getiren bir yerdi.
Tercih edilen görüşe göre İmam Müslim hicri 204 yılında Horasan bölgesinin Nisabur kentinde dünyaya geldi. Doğumu hakkında değişik görüşler olsa da en sağlamı budur.
İmam Müslim’in hayatını bizlere tafsilatlı bir şekilde anlatacak fazla bir kaynak yoktur. Onun hakkında yazılan bilgiler yetişmesi, hayatı çocukluğu, ailesi gibi konulardan ziyade yazmış olduğu eserler ve hadis ilmindeki üstünlüğüne dairdi. Fakat ticaretle uğraşan zengin, cömert, etrafını görüp gözeten bir zattı. Oldukça uzun boylu olan İmam Müslim’i saçı-sakalı beyaz ve sarığını kürek kemikleri arasına sarkıtmış bir zat olarak gözlerimizin önüne getirebiliriz.
Hadis Talebi İçin Yolculukları
İmam Zembi şöyle diyor: İlk olarak 18 yaşındayken Yahya bin Yahya’dan hadis dinlemiştir. Yirmi yaşında hacca gitti. En büyük üstadı olan Kane’den de bu hacc esnasında hadis dinledi. Kufe’ye gidip Ahmet bin Yunus ve hadis alimlerinden bilgiler aldı. Oradan kendi toprağı olan Horasan’a döndü. Otuz yaşından önce bu tür seyahatleri oldukça fazla bir şekilde yaptı.
Faziletli, hadis konusundaki sağlamlığıyla takdirleri üzerine alan İmam Müslim Horasan’da Yahya bin Yahya, İshak bin Raheveyh gibi alimlerden Rey kentinde Muhammed bin Mihran Ebu Çassan’dan, Irak’ta Ahmet bin Hanbel, Abdullah bin Mesleme, Hicaz’da Said bin Mansur, Ebu Musab, Mısır’da Amr bin Levad, Harmele bin Yahya gibi pek çok alimlerden hadis ilimleri hakkında bilgi almıştır. Kendisinden hadis konusunda Tirmizi, Ebu Hatım er-Razi, Ahmed bin Seleme, Musa bin Harun, Yahya bin Said, Muhammed bin Mahled, ebu Avane Yakub bin İshak el-İsferani bin Ziyad el-Kabba, Barahm b. Muhammed bin Sufyan gibi büyük alimler istifade etmiştir. İsmi geçen son şahıs olan İbrahim bin Muhammed bin Süfyan Sahih-i Müslim’inde ravisidir.
İmam Buhârî ile Yakınlığı
İmam Müslim ömrünün sonlarına doğru İmam Buhârî ile görüşme ve ondan istifade etme imkanı buldu. Onun ilminden oldukça etkilenip metodunu benimsedi. Buhârî’den etkilendiğini en güzel olarak İmam Darakutni’nin şu ifadeleri açıklıyor: “Eğer Buhârî olmasaydı Müslim rahat etmez ve ortaya çıkamazdı.” İmam Buhârî’ye karşı, oldukça saygılı idi. Bir keresinden onun meclisine girer girmez iki gözünün arasını öpüp şöyle der: “Ey İmam bana izin ver de ayaklarını öpeyim, çünkü sen en büyük üstat, hadisçilerin efendisi, hadis doktorusun.” Bu sözleri söyledikten sonra Buhârî’den bazı bilgiler aldı, oradan ayrılınca da “Sana kıskanç kişilerden başkası öfkelenmez, şahitlik ederim ki dünya da senin benzerin yoktur.” dedi.
İmam Müslim’in, Buhârî ile olan yakınlığından dolayı başkalarıyla arasıda açılmıştı. İmam Buhârî ile Muhammed bin Yahya arasında çıkan bir anlaşmazlıktan dolayı Muhammed bin Yahya Buhârî’ye gidilmemesi ve ondan bilgi alınmaması gerektiğini etrafa yaydı. Müslim hariç herkes Buhârî’yi terketti. Buhârî’de Nisabur’dan ayrılmak zorunda kaldı.
Bir defasında Züheli “Kim Buhârî gibi düşünüyorsa meclisimi terk etsin” deyince Müslim orayı terk etti. Züheli’den aldığı tüm bilgileri toplayıp geri gönderdi ve ondan ne sahihinde ne de başka bir eserinde herhangi bir şey nakletmedi.
Âlimlerin Onun Hakkındaki Görüşleri
İmam Müslim’in yüceliği, imamlığı, yüksek mertebesi, üstün zekası ve bu ilimde öncü olduğu konusunda alimler ittifak etmişlerdir. Onun bu mertebeleri elde etmesinin en büyük delili “Sahih-i Müslim” eserini yazmasıydı.
Hakim diyor ki: “Güzel yüzlü, kıyafeti düzgün bir adam gördüm. Onun İmam Müslim olduğunu söylediler. Sultanın adamları gelip dediler ki; müminlerin emiri, Müslim bin Haccac’ın insanlara namaz kıldırmanı emrediyor. Oda öne geçip insanlara namaz kıldırdı.
Hafız Ebu Kureyş şöyle diyor: Muhammed bin Beşşar şöyle dedi: Dünyanın hafızları dört tanedir. Rey’den Ebu Zur’a, Nisabur’dan Müslim, Semerkand’dan Darimi, Buhara’dan Muhammed bin İsmail (Buhârî).
İshak bin Raheveyh Müslim’i anarken bir defasında farsça şöyle demişti: “Hangi adam onun gibi olabilir”
İmam Müslim bu ve buna benzer pek çok övgüleri haklı olarak almıştır.
Âlimler Sahih-i Müslim İçin Ne Dediler?
Bilindiği üzere Buhârî sahih konusunda ortaya çıkan ilk şahıstır. Onu Müslim takip ederek ismini bu alandaki öncüler arasına yazdırdı. Kitabının tertip açısından düzgünlüğü, çok yollardan bir hadis nakletmesi, lafızların üzerine oldukça düşmesinden dolayı Müslim’in sahihi’nin Buhârî’den üstün olduğunu söyleyenler de olmuştur.
İbnu’ş-Şerki diyor ki: Müslim’in şöyle dediğini duydum. Bu kitapta bulunan her şeyi delil ile aldım, ondan çıkardıklarımı da delil ile çıkardım.
İmam Müslim: “Eğer muhaddisler iki yüz yıl hadis yazacak olsalar bile benim bu kitabından istifade ederler” diyor.
Ahmed bin Mesleme diyor ki: “İmam Müslim sahihini yazdığı on beş yıl boyunca ben onunla beraberdim. Oysa onun sahihinde sadece on iki bin hadis vardı.”
Müslim, sahihini 300000 hadisin içinden seçerek yazdığı içinde titizliği konusunda dikkatleri üzerine çekmiştir. Onun için ve sahihi için daha çok söz söylenmiştir. Fakat onların hepsini burada zikredecek değiliz. İmam Müslim’in Kuran ve Buhârî’den sonra en sağlam esere sahip olması onun ne konumda olduğunu açıklamak için kafidir.
Vefâtı
İmam Müslim’e kendisi için kurulmuş olan hadis meclisinde bilmediği bir hadis soruldu. Evine dönüp bu hadisi araştırmaya karar verdi. Araştırmaya başlamadan önce kimsenin içeri girmemesini istedi. Aile efradı kendilerine hurma geldiğini söyleyince İmam Müslim’de biraz hurma istedi. Hem hadisi araştırıyor hem de hurma yiyordu. Hurmaları bitirince hadisi de bulmuştu. Bir sepet hurma yiyerek rahatsızlanıp vefat etti. Ölümü pazar günü olmuştu. 261 yılında Recep ayının bitimine beş gün kala Nisabur’da defnedildi. Vefat ettiğinde“57”yaşındaydı. Allah’ın rahmeti onun üzerine olsun. Amin
Eserleri
1. el-Camiu’s-Sahih
2. Kitabu’l-Kuna ve’l-Esma
3. Kitabu’t-Tabakat
4. Kitabu’l-Munferidat ve’l-Vuhdan
5. Ricalu Urvetu bin Zübery
6. Kitabu’t-Temyiz
7. El-Musnedu’l-Kebir Ala’r-Rical
8. El-Camiu ala’l-Ebvab
9. El-Esma ve’l-Kuna
10. El-İlel
11. El-Akran
12. Suelatihi Ahmed bin Hanbel (Ahmed b.Hanbel’e Soruları)
13. Amr bin Şuayb
14. El-İntifa bi Ehli Siba
15. Meşeyihu Malik
16. Meşayihu Sevri
17. Meşayihu Şu’be
18. Men leyse Lehu ille Ravin Vahid
19. Evladu’s-Sahabe
20. El-Muhadramin
Kaynaklar:
Sahih-i Müslim Nevevi Şerhi
Ulumu’l Hadis ve Mustalahu Subhi Salih
www.elmuslimun.com
Sâdık ÇALIŞKAN
